ปีนักษัตรเป็นระบบการนับปีที่มีความสำคัญอย่างมากในวัฒนธรรมและประเพณีของหลายประเทศในเอเชีย โดยเฉพาะในประเทศไทย ประเทศจีน และประเทศเวียดนาม แต่ละปีนักษัตรถูกกำหนดด้วยสัตว์ 12 ชนิด ได้แก่ ชวด ฉลู ขาล เถาะ มะโรง มะเส็ง มะเมีย มะแม วอก ระกา จอ และกุน สัตว์แต่ละตัวมีการแต่งตั้งตามตำนานเรื่องเล่าที่มีความหมายและคุณค่าทางวัฒนธรรม ระบบนี้ไม่เพียงแต่ใช้ในการกำหนดปีเกิดเท่านั้น แต่ยังใช้ในการทำนายลักษณะนิสัยและโชคชะตาของแต่ละบุคคลอีกด้วย คนที่เกิดในปีนักษัตรเดียวกันมักจะถือว่ามีลักษณะนิสัยและความสามารถที่คล้ายคลึงกัน เช่น ผู้ที่เกิดในปีชวดมักจะถูกมองว่าเป็นคนฉลาดและมีไหวพริบ หรือผู้ที่เกิดในปีมะโรงมักจะถูกมองว่าเป็นคนที่มีอำนาจและเคารพตัวเอง เมื่อถึงเทศกาลตรุษจีนหรือสงกรานต์ คนไทยมักจะใช้ปีนักษัตรเพื่อทำนายดวงชะตาและเสริมสิริมงคลให้กับชีวิต ไม่ว่าจะเป็นการไหว้พระ การทำบุญ หรือการพูดคุยเรื่องเล่าของสัตว์ในปีนักษัตรนั้น ๆ ทั้งนี้ปีนักษัตรยังเชื่อมโยงกับการเกษตรและฤดูกาล ทำให้สามารถพยากรณ์สภาพอากาศและการเจริญเติบโตของพืชผลได้อีกด้วย ในปัจจุบันแม้ว่าการใช้ปีนักษัตรในการทำนายดวงอาจลดลงบ้างแต่ความสำคัญและการยอมรับในวัฒนธรรมนี้ยังคงเห็นได้ชัด ทั้งในชีวิตประจำวันและในพิธีกรรมต่าง ๆ